تپش قلب | تپش قلب چیست؟ علل و درمان تپش قلب

کمتر کسی هست که تا به حال تپش قلب را تجربه نکرده باشد. این احساس بیشتر هنگام استرس و اضطراب، قبل از امتحان‌ها و ملاقات‌های مهم و هنگام بی‌خوابی‌های شبانه ایجاد می‌شود و در خانم‌ها هم شایع‌تر است.

تپش قلب 

 

تپش قلب چیست؟ علل و درمان تپش قلب

 

 

کمتر کسی هست که تا به حال تپش قلب را تجربه نکرده باشد. این احساس بیشتر هنگام استرس و اضطراب، قبل از امتحان‌ها و ملاقات‌های مهم و هنگام بی‌خوابی‌های شبانه ایجاد می‌شود و در خانم‌ها هم شایع‌تر است.

 

قلب پمپ عضلانی است که خون بوسیله آن در بدن جریان می‌یابد. قلب در هر تپش تقریبا صد سانتیمتر مکعب خون را در بدن پخش می‌کند و حدود ۱۰ هزار لیتر خون بوسیله این تلمبه در درون رگهای هدایت می‌شود. در مدت عمر متوسط یک انسان شاید ۲۵۰ میلیون لیتر خون بوسیله قلب، تلمبه زده شود. طول مدت هر دوره انقباض و انبساط قلب انسان، ذر حدود ۱ ثانیه است. بنابراین،‌ قلب روزی حدود صدهزار بار می‌‌تپد . ضربان قلب فرد بالغ در زمان استراحت و در حالت عادی باید بین 50 تا 80 بار در دقیقه باشد.

 

برای عملکرد صحيح و پمپاژ به موقع، مدار الکتريکی ویژه ای در قلب وجود دارد. اين مدار انقباض را از دهليزها آغاز و پس از کمی تاخير (که برای پر شدن بطنها لازم است) فرمان انقباض را به بطنها می دهد. در هر ضربان قلب منبعی در دهلیز به نام گره سينوسی، يک موج الکتريکی ايجاد می کند و آن را به سوی دهليزها و منبع تولید کننده دیگری به نام گره دهليزی-بطنی می فرستد. گره دهليزی-بطنی پس از دريافت موج بالايی، اندکی تامل کرده و سپس امواجی را بسوی بطن ها می فرستد.

حرکت هماهنگ طبيعی قلب ريتم سينوسی ناميده می شود.

 

تشخيص ريتم سينوسی تپش قلب :

پزشک می تواند سينوسی بودن ريتم قلب را با معاينه و گوش دادن به صداهای قلبی تا حد زيادی حدس بزند. البته اولین اقدام برای تشخیص ریتم قلب، نوار قلبی است که برای تشخيص ريتم قلبی و اختلالات آن ابزار اصلی است. نوار قلب امواج حاصل از انقباض دهليزها، انقباض بطن ها، زمان های تاخير، و تعداد ضربان قلب را نشان می دهد. بايد توجه داشت که نوار قلب می تواند اطلاعات بسيار بيشتری از موارد ذکر شده بدست دهد که تفسير آنبر عهده پزشک معالج است.

 

تعریف تپش قلب:

تپش (طپش) قلب به معنی آگاهی از ضربان قلب خود است. علیرغم تپش و فعالیت مداوم و بی‌وقفه‌ قلب ، این فعالیت نباید توسط خود فرد احساس ‌شود. به عبارت دیگر در حالت طبیعی ، انسان اصلاً نباید متوجه تپش قلب در بدن خود ‌باشند. کندی ریتم قلب زیر 60 ضربه در دقیقه «برادی کاردی» و ضربان بالای 100ضربه در دقیقه «تاکی کاردی» نام دارد.

 

آریتمی تپش قلب

توليد امواج الکتريکی در قلب از کانون غير طبيعی و يا انتشار آن از مسير غير طبيعی آريتمی ناميده می شود.
همانگونه که از تعريف فوق پيداست:تندی و يا کندی ضربان قلب به خودی خود دليل قطعی بر وجود آريتمی نيست.
به هرحال اکثر آريتمی ها موجب تندی، کندی، يا بی نظمی در ضربان قلب می شوند. آريتمی های تند(تاکی آريتمی) در نتيجه ضربانسازی کانونی نابجا و يا چرخش جريان الکتريکی در مسيرهای غير طبيعی ايجاد می شوند.

 

اختلال در کانون ضربانساز اصلی و يا انسداد در مسيرهای الکتريکی قلب (بلوک) می تواند منجر به بروز آريتمی های کند (برادی-آريتمی) شود. دربرخی از موارد آريتمی های تند و کند باهم در يک بيمار وجود دارند.

 

در مورد آريتمی های قلبی توجه به نکات زير ضروری است:

• وجود مسير فرعی يا کانون ضربانساز نابجا دليل بر ناسالم بودن ساختمان قلب نيست

 

• تشخيص مسير فرعی يا کانون ضربانساز نابجا با اکوکارديوگرافی و آنژيوگرافی ممکن نيست

 

احساس تپش قلب:

تپش قلب به صورتهای گوناگون نظیر کوبیدن، لرزیدن ، تپیدن و … احساس می‌شود. تپش قلب در افراد ممکن است با رخ ‌دادن ضربانی غیر عادی اغلب در قفسه سینه،گردن یا گلو نیز همراه باشد. برخی ذکر می‌کنند که قلبشان می‌ریزد یا بعضی می‌گویند که قلبشان چند دقیقه تاپ‌تاپ می‌زند و دوباره به حالت عادی بر می‌گردد. در برخی نیز تپش قلب به صورت دائم احساس می‌شود. احساس تپش قلب همیشه به معنی سرعت بالای ضربان قلب (تاکی کاردی) نیست بطوریکه در سرعت ضربان خیلی پایین (برادی کاردی) هم ممکن است احساس تپش قلب وجود داشته باشد. تپش قلب ممکن است بیانگر یک بیماری جدی باشد یا اهمیت چندانی نداشته باشد.

 

 

 

 

علل تپش قلب:

تپش قلب در اکثر موارد نشانه بیماری خاصی نمی‌باشد و جای نگرانی چندانی ندارد ولی گاهی ممکن است نشانه بیماری های خیلی مهم باشد. برخی از علل شایع تپش قلب اینها هستند:
* برخی بیماری قلبی مانند ناکافی بودن میزان اکسیژنی که باید در دسترس سلولهای عضله قلب (ایسکمی قلبی) قرار گیرد، بیماری های دریچه ای مختلف از جمله افتادگی (پرولاپس) دریچه میترال، نارسایی قلبی و التهاب عضله قلب (میوکاردیت ها)، التهاب پرده پوشاننده قلب (پریکاردیت) و بی نظمی ضربان قلب (آریتمی های قلبی(

 

* علل روحی و روانی و نیز برانگیخنگی احساسی مانند ترس،استرس یا اضطراب ، افسردگی و…

 

* ورزش و فعالیت جسمی

 

* موادی مانند کافئین،نیکوتین،کوکائین و برخی از قرص‌های لاغری.

 

* بیماری‌هایی مانند پرکاری تیروئید، بیماری های ریوی و کاهش میزان اکسیژن خون (هیپوکسی (

 

* برخی داروها مانند داروهایی که برای درمان بیماری های تیروئید،آسم،فشارخون بالا یا بی‌نظمی ضربان قلب مصرف می‌شوند. همچنین داروهای سرما خوردگی که حاوی پسودوافدرین میباشند.

 

* بی‌خوابی ، خستگی

 

* کم‌ خونی

 

* تب

علل روحی و روانی تپش قلب

تپش قلب به تنهایی نشاندهنده هیچ گروه خاصی از اختلالات نیست و اغلب در واقع اختلال فیزیکی اولیه نبوده، بلکه مشکلی روانی است. گاهی بویژه در بیماران مبتلا به اضطراب ، بیماران از احساس تپش قلب شکایت دارند که اغلب در بررسیها اختلال ضربان (مثل نوار قلب و هولتر ۲۴ ساعته) هیچ مشکلی مشخص نمی‌شود.

 

علل فیزیولوژیک یا طبیعی تپش قلب

ورزش و فعالیت بدنی شدید می‌تواند باعث ایجاد تپش قلب برای مدت چند دقیقه در افراد سالم شود. فردی‌ که‌ بیماری‌ قلبی‌ ندارد ممکن‌ است‌ با ورزش‌ ضربان‌ قلب‌ بسیار افزایش یابد که‌ البته‌ این‌ طبیعی‌ است‌ و مشکلی‌ محسوب‌ نمی‌شود. استرس، هیجان و اضطراب نیز از عوامل شناخته شده تپش قلب به شمار می‌روند. از سوی دیگر مصرف چای غلیظ ، قهوه تلخ و برخی سیگارها ممکن است در فرد تپش قلب ایجاد نمایند.

 

علل بی نظمی ضربان قلبی (آریتمی قلبی)

توجه به الگوی تپش قلب و همچنین نبض همزمان ، تشخیص را آسان می‌کند.در تمام حالتهای دیگر تپش قلب بیشتر به صورت تند زدن و شدید زدن قلب خود را نشان می‌داد و ضربان قلب منظم بود. نبض نامنظم در حین حمله تپش قلب تقریبا همیشه دال بر آریتمی قلبی است. آریتمی‌های شایعی که منجر به تپش قلب می‌شوند، فیبریلاسیون‌ دهلیزی ‌، انقباضات پیش‌رس دهلیزی یا بطنی، تاکیکاردی ( تند ضربانی)‌ فوق‌ بطنی‌ و بطنی و گاهی سینوسی ‌می‌باشند. ضربانها در تاکیکاردی یا تند ضربانی‌ فوق‌ بطنی‌ و بطنی و ‌تند ضربانی‌ سینوسی ‌، “سریع و منظم” ، در فیبریلاسیون دهلیزی ” سریع و نامنظم” و در انقباضات پیش‌رس دهلیزی یا بطنی بصورت “نامنظمی گهگاهی ” مشاهده می‌شوند.

 

در بعضی مواقع تپش قلب به صورت نابجا و نابهنگام بروز پیدا می‌کند که فرد احساس می‌کند قلبش می‌ریزد یا یک ضربه محکم به دیواره قفسه سینه اصابت می‌کند. اگر فرد در این حالت نبض خود را گرفته باشد متوجه می‌شود که یک نبض خالی زده است. این نوع تپش قلب در اکثر موارد نشانه یکی از شایعترین آریتمی‌های قلبی به نام “انقباض پیش‌رس یا زودهنگام بطنی” یا (PVC) است که اغلب در افراد سالم دیده شده و مهم نمی باشد اما اگر در فردی با بیماری قلبی شناخته شده تعداد آن از حدی بیشتر شود ممکن است خطرات جدی برای فرد به همراه داشته باشد.

 

بیماریهای دیگر و داروها

افراد کم خون و مبتلایان به پرکاری‌غده تیرویید نیز قلبشان با سرعت و شدت بیشتری می‌تپد.

 

بیماری های قلبی:

در پرولاپس دریچه میترال نیز که یکی از بیماریهای خوشخیم دریچه میترال قلب می‌باشد، تپش قلب به نسبت شایع بوده و افرادی که این مسئله را دارند، باکمی فعالیت بدنی دچار درد و تپش قلب می‌شوند.
مصرف‌ بعضی‌ از مواد و داروها مثل‌ کافئین ‌، کوکایین ‌، افدرین‌ یا سایر داروهای‌ تقویت‌کننده‌ دستگاه‌ سمپاتیک‌ ، دکونژستان‌ها ، داروهای‌ کم‌کننده‌ اشتها ، قهوه‌ زیاد ، کولا و سایر محرکها با یا بدون‌ کافئین ، آمفتامین‌ها و سیگار باعث تپش قلب می‌شوند.

 

بارداران و قلب پر تپش

آریتمی‌های قلبی حین بارداری کم نیستند. ضربان بارداران به طور طبیعی 20درصد افزایش پیدا می‌کند. اکثر آریتمی‌های زمان بارداری بی‌خطر هستند اما حتما باید توسط متخصص بررسی شوند و در صورت نیاز درمان شوند تا خطری برای مادر و فرزند پیش نیاید. کودکان نیز ممکن است مبتلا به تپش قلب شوند. از هر 100 کودک 10 نفر دچار آریتمی قلبی هستند که البته بیشتر این آریتمی‌ها بی‌خطر هستند و با گذشت زمان رفع می‌شوند. با این حال یک نفر از هر 100 کودک دچار بیماری مزمن آریتمی قلبی است که دلیل آن می‌تواند بیماری‌های مادرزاد قلبی، ژنتیک و... باشد و باید درمان شود.

 

شروع و قطع ناگهانی تپش قلب در کودکان مدرسه‌ای و جوانان لزوما خطرناک نیست اما باید مورد بررسی قرار گیرد به‌خصوص اگر همراه با سرگیجه، کم‌توانی ناگهانی و حالت تهوع باشد. تمام آریتمی‌های قلبی خطرناک نیستند و باعث جلوگیری از فعالیت‌های ورزشی نمی‌شوند. اما مبتلایان به تپش قلب باید حتما در مورد ورزش، نوع و شدت آن با متخصص خود مشورت کنند.

 

چگونه بفهمیم تپش قلب‌مان جدی است؟

معمولا تپش قلب‌هایی خطرناک هستند که به صورت حمله‌ای اتفاق می‌افتند و نه به‌خاطر اضطراب، دویدن و... در تپش قلب‌های مهم از لحاظ کلینیکی معمولا فرد در حالت نشسته بدون اینکه هیچ مشکل و استرسی داشته باشد یک دفعه دچار حمله تپش قلب می‌شود و همزمان با آن ممکن است افت فشار پیدا کند و چشمانش سیاهی رود.

 

اما نباید به‌صرف اینکه فرد مبتلا به تپش قلب این علائم را نداشته باشد، بگوییم وضعیتش اصلا مهم نیست. گرفتن نوار قلب همانطور که پیشتر به آن اشاره شده به عنوان اولین اقدام در چنین مواردی کمک زیاددی به تشخیص میکند. بديهی است که اين اقدام هميشه و همه جا قابل انجام نيست.

 

اقدامات ديگری که می تواند به تشخيص آريتمی کمک کند شامل موارد زير است:
• شمارش ضربان قلب: ضربان قلب بايد در طی يک دقيقه شمرده شود. ضربان قلب را می توان با لمس قفسه سينه يا از نبض گردنی و يا مچ دست شمرد.

 

• توجه به چگونگی آغاز و پايان حمله آريتمی: حملات آريتمی ناشی از مسيرهای فرعی بصورت ناگهانی شروع شده و به همين صورت پايان می گيرند. شروع و پايان تدريجی حمله ی آريتمی معمولا در آريتمی های ناشی از کانون نابجای ضربانساز رخ می دهد.

 

کسی که دچار تپش قلب می‌شود باید در هر حال به پزشک مراجعه نماید. تشخیص بیماری زمینه‌ای عمدتا بر اساس سایر علائم و یافته‌های همراه داده می‌شود پس از انجام معاینات لازم و بررسی نوار قلب ممکن است نیاز باشد آزمایشهای دیگری برای تشخیص برخی بیماریهای زمینه‌ای لازم شود. برای اینکه مشخص شود تپش قلب از نوع مهم است یا خیر می‌توان دقیقا آن زمانی که حمله تپش شروع می‌شود نوار قلب گرفت.

 

اگر هم بیمار نتوانست در آن لحظه نوار قلب بگیرد می‌تواند از دستگاه Holter Monitoring استفاده کند. به این صورت که پزشک دستگاه را به مریض وصل می‌کند و بعد او به منزل می‌رود و تا 24 ساعت ضربان قلبش در دستگاه ثبت می‌شود. بیمار باید در لحظاتی که احساس می‌کند تپش قلب دارد، دکمه دستگاه را فشار دهد تا آن لحظه علامت‌گذاری شود. سپس پزشک آن را بررسی می‌کند تا ببیند در آن لحظه واقعا آریتمی مهمی اتفاق افتاده یا صرفا علامتی بوده است که خود بیمار بیان کرده و چیز مهمی نیست. انجام مطالعات الکتروفیزیولوژی قلبی و تحریک الکتریکی قلب از طریق آنژیوگرافی (EPS) و تست های استرس ورزشی از راه تشخیص آریتمی به شمار می روند

 

توجه :تپش قلب همراه با علائمی مانند سرگیجه، سیاهی رفتن چشم‌ها، تنگی نفس، سرفه‌ ناخودآگاه‌، درد قفسه سینه، غش‌ کردن‌ یا احساس‌ وقوع مرگ‌ یا در زمینه بیماریهای قلبی نیاز به بررسی بیشتر دارد و باید فورا به اورژانس مراجعه کرد.

 

درمان تپش قلب در بیماریهای قلبی:

اصول درمان بر حذف عامل بوجود آورنده (دارو ، تنباکو ، قهوه ، چای و الکل) تشخیص و درمان بیماریهای همراه (پرکاری تیروئید ، افت قند خون ، علائم یائسگی و اضطراب) و درمان آریتمی خاص تشخیص داده شده ، استوار است. در اکثر موارد با رعایت عادات مناسب زندگی و تغذیه ، پرهیز از استرسها و هیجانات و انجام ندادن فعالیتهای ورزشی نامتناسب ، تپش قلب فرد بهبود می‌یابد.

 

به منظور خاتمه دادن برخی آریتمی بازچرخشی (Reentry) ، گاهی انجام مانورهای واگی متعدد توسط پزشک یا توسط فرد آموزش دیده انجام می‌شود که با تحریک عصب واگ (Vagus nerve)که یکی از اعصاب مرکزی بدن میباشد، باعث برگشت تپش قلب در بعضی از آریتمی‌ها ‌شوند مثل:
ماساژ ناحیه‌ کاروتید گردن‌ (البته‌ منوط‌ به‌ اجازه پزشک و این‌ که‌ روش‌ انجام‌ بدون‌ خطر این‌ تکنیک‌ را فرا گرفته‌ باشید.)
نگاه‌ داشتن‌ نفس‌ به‌طور کوتاه‌مدت‌
سرفه پی‌در‌پی
نیشگون‌ گرفتن‌ از پوست‌ بازو به‌ قدری‌ که‌ باعث‌ درد شود.
زدن‌ آب‌ سرد به‌ صورت ‌، فرو بردن‌ سر در آب‌ سرد به‌ مدت‌ کوتاه‌ ، یا دوش‌ سرد بطوری‌ که‌ آب‌ سرد روی‌ سر بریزد.
مانور والسالوا: در بینی‌ و دهان‌ خود را بگیرید و سعی‌ کنید در همین حال به‌ هوا را از بینی‌ خارج‌ کنید بطوری‌ که‌ احساس‌ کنید پرده‌های‌ گوش‌ به‌ سمت‌ بیرون‌ حرکت‌ می‌کنند.

 

درمان دارویی تپش قلب :

آریتمی خفیف نیاز به درمان نداشته و با پیشگیری از موارد تشدید کننده بیماری مانند مصرف ادویه جات، چای غلیظ، نوشابه و قهمه می توان آن را کنترل نمود.در مواردی‌ که‌ حمله‌ تند ضربانی‌ تکرار می‌شود، امکان‌ دارد یک‌ یا چند دارو برای‌ کنترل‌ ضربان‌ قلب‌ تجویز شوند. در مواردی که تپش قلب در اثر آریتمهای قلبی ایجاد شده باشد، داروهایی مانند دیگوکسین ، کینیدین‌ ، مسدودکننده‌های‌ کانال‌ کلسیم ‌، پروکاینامید ، و داروهای مهار کننده گیرنده های بتا آدرنرژیک‌ تجویز می‌شوند. در آریتمی‌ها اگر ضربان‌ قلب‌ به‌ حالت‌ طبیعی‌ باز گردانده‌ نشود، امکان‌ دارد نارسایی‌ احتقانی‌ قلب ، حمله‌ قلبی ‌، یا ایست‌ قلبی ، که‌ جان‌ بیمار را به‌ خطر می‌اندازند، رخ‌ دهند.

 

درمانهای غیر دارویی تپش قلب

هنگامی که استفاده از دارو برای درمان آرتیمی مؤثر واقع نگردد عمل ابلیشن یا سوزاندن بافت قلبی انجام می شود.
ابلیشن روشی است که با هدایت یک لوله نازک به سیاهرگ و عضله قلبی بیمار، بافت هایی را که باعث ایجاد بی نظمی در ضربان قلب می گردند را به وسیله امواج رادیویی تخریب می کند گاهی نیز لازم می‌شود که برای تنظیم ضربان قلب در بیماران دچار برادی کاردی (ضربان قلب پایین) ، دستگاهی به نام ضربانساز قلب (Pace maker) در سینه بیمار جاسازی شود تا در مواقع ضروری ضربان قلب بیمار را تنظیم نماید. ندرتاً استفاده‌ از شوک‌ الکتریکی‌ جهت خاتمه به آریتمی لازم می‌شود.

 

 

گردآوری 

سایت آموزشی