آداب روزه‌داری کوچولوها
بهداشت و سلامتی
با فرا رسيدن ماه مبارك رمضان بسياري از والدين درباره روزه گرفتن فرزندان‌شان دچار ترديد مي‌شوند. آنها مي‌خواهند بدانند كه آيا روزه گرفتن و تحمل گرسنگي و تشنگي زياد در فصل گرما براي كودك قابل تحمل است يا ممكن است باعث بروز مشكلاتي در سلامت او شود.
مجله سیب سبز: با فرا رسيدن ماه مبارك رمضان بسياري از والدين درباره روزه گرفتن فرزندان‌شان دچار ترديد مي‌شوند. آنها مي‌خواهند بدانند كه آيا روزه گرفتن و تحمل گرسنگي و تشنگي زياد در فصل گرما براي كودك قابل تحمل است يا ممكن است باعث بروز مشكلاتي در سلامت او شود. در واقع روزه‌داري مي‌تواند فوايد روحي و جسمي زيادي براي كودك داشته باشد.
وظيفه والدين در مورد روزه‌داري كودكاني كه به سن تكليف رسيده‌اند، اين است كه پيش از فرا رسيدن ماه روزه‌داري آنها را براي اين فریضه آماده كنند. بدون شك روزه‌داري و تحمل گرسنگی براي كودكاني كه از سنين پايين شاهد روزه گرفتن والدين خود بوده و به اين كار تشويق شده‌اند، آسان‌تر است و به دليل احساس معنوي خاصي كه تجربه مي‌كنند، توان‌شان افزايش مي‌يابد. اگر مي‌خواهيد با خيال راحت شاهد روزه‌داري فرزندتان باشيد توصيه‌هاي دكتر رضا راست‌منش، متخصص تغذيه را به دقت بخوانيد.
روزهاي طولاني، روزه و كودكان
همان‌طور که روزه برای افراد سالم و بالغ یک فریضه و جزء واجبات است مطابق فتوای علما، روزه‌داری حتی به قصد قربت جایی که بیم صدمه و زیان به فرد داشته باشد، حرام است و گناه محسوب می‌شود.
حسب شرایط بدنی کودک، روزه‌داری ممکن است آثار مفید یا مضر داشته باشد. استثنائا یک فرد ممکن است از نظر سنی کودک باشد ولی از نظر جثه، ذخیره بدنی و میزان چربی، در وضعیتی قرار داشته باشد که روزه‌داری برایش سنگین نباشد. با این حال، اکثر کودکان به‌خصوص کودکان کم‌سن‌وسال عموما وضعیت شکننده‌ای دارند، به‌خصوص که در دوره رشد هم قرار داشته باشند که در این صورت هم از نظر علمی و هم از نظر شرعی روزه گرفتن در آنها مجاز نیست. کودکان باید توجه كنند که خواست قلب خود را به احکام الهی ترجیح ندهند و صرفا به اين دليل که دلشان می‌خواهد کار خوبی انجام دهند، سلامت خود را به خطر نيندازند.
روزه اولي‌ها چگونه روزه مي‌گيرند؟
هر فردی بسته به توان، استقامت، تحمل و بنیه‌ای که از خود سراغ دارد خود را مهیا می‌کند.
افرادی که بار‌ها روزه گرفته‌اند، آب‌دیده‌تر شده‌اند و به تجربه دریافته‌اند که چگونه استراحت، فعالیت، خواب، بیداری و عبادت‌شان را تنظیم کنند تا هم کم نیاورند و هم از وظایف اجتماعی‌شان باز نمانند. روزه‌داری به معنی تعطیلی وظایف ما نسبت به جامعه، خانواده، والدین، تعطیلی تحصیل علم و... نیست.
پس انجام این امور نیاز به بنیه دارد. برخی کودکان به‌خصوص بار اولی‌ها فکر می‌کنند که هر چه سختی بیشتری بکشند اجر و ثواب بیشتری می‌برند، درحالی که خداوند در قرآن می‌فرماید: «ای رسول گرامی، چرا چیزی را که خدا بر تو حلال كرده بر خود حرام کرده‌ای.»
استفاده‌ای که از این آیه می‌کنیم این است که وقتی ما در ساعت‌های بیداری می‌توانیم سحری و افطار مرتب و متوازنی داشته باشیم، باید از این فرصت استفاده کنیم. گاهي اوقات عادت بیدار نشدن برای مصرف سحری از سوی کودکان به غلط به‌عنوان نشانه‌ای از قدرت و استقامت تلقی می‌شود و در برخي مواقع بابت این کار بین خودشان پز هم می‌دهند. روزه اولی‌ها باید توجه کنند که مصرف سحری را فراموش نکنند.
تشنگي روزه‌داري با چه مايعاتي بايد برطرف شود؟
اصولا غذاهای پرنمک و پروتئین‌ها به‌خصوص کشک باعث شدت تشنگی می‌شود. اما مهم‌تر از مصرف مایعات، باید توجه کنیم مصرف پروتئین، نمک و کشک را معتدل کنیم. می‌دانید که در ماه رمضان مصرف آش رشته و کشک جزء عادات فرهنگی ما ایرانیان است. در کنار لذتی که از آش و کشک می‌بریم نباید اعتدال مصرف را هم فراموش کنیم. بهترین مایعات آب است به‌خصوص اگر اندکی نعناع هم به آن اضافه کرده باشیم چون این کار اثر بسیار خوبی در طولانی‌تر کردن حس رفع تشنگی دارد و تحمل تشنگی را برای روزه‌دار سهل‌تر می‌کند. چای با اینکه جزء مایعات محسوب می‌شود با این حال مدر است و معمولا به ازای هر لیوان آبی که می‌خوریم به اندازه ۱/۱برابر آن آب از دست می‌دهیم! پس بهتر است در مصرف چای هم زیاده‌روی نکنیم. مصرف 2تا 3استکان چای کافی است.
آيا قندخون پايين در كودكان خطرناك است؟
افت شدید قندخون کودک نشانه‌ای از ناتوانی او برای روزه‌داری است. توجه كنيد که واژه کودک دامنه سنی ۳تا ۱۲سال را شامل می‌شود. هرچه کودک کم سن و سال‌تر باشد و هرچه بيشتر شاهد ناتوانی او برای تحمل گرسنگی باشیم، باید بیشتر به این مسئله توجه کنیم که این کودک بالغ نشده از همان اول شرایط روزه‌داری را نداشته و نبايد برای انجام یک عمل مستحب به گناه بیفتد.
سفره افطار و سحر باید شامل چه مواد غذایی باشد؟
سفره کودکان مشابه بزرگسالان است با این تفاوت که بدن کودکان با اینکه به نسبت بزرگسالان آب بیشتری دارد، با این حال در پی همان میزان روزه‌داری، آب بیشتری از دست می‌دهند و بیم كم‌آبي (اصطلاحا دهیدراسیون) در آنها بیشتر است. پس کودکان باید غذاهای آبکی مانند سوپ را بیشتر مصرف كنند و مصرف آب بیشتری داشته باشند.
برای جلوگیری از پرخوری هنگام افطار در کودکان چه بايد كرد؟
مکانیسم‌های تنظیم مصرف غذا و مایعات در کودکان از همین مکانیسم‌ها در بزرگسالان دقیق‌تر است. کودکی که ساعت‌ها روزه بوده نیاز به غذا دارد و نباید منع شود مگر اینکه به وضوح شاهد پرخوری باشیم که در این صورت بايد به کودک یادآوری شود اگر به قصد ثواب و نزدیکی به خدا روزه گرفته، در حدیث قدسی داریم که مغضوب‌ترین حالت فرد نزد پروردگار زمانی است که شکمش انباشته باشد. باید به زبان نرم به کودک یاد بدهیم که کار نیک خود را با کراهت پرخوری از بین نبرد.
همه چيز درباره روزه كله‌گنجشكي
بسته به جثه و توان کودک و البته سن، كودك مي‌تواند شروع به روزه كله‌گنجشكي کند. روزه كله‌گنجشكي حکایت «فاستبقوا الخیرات» است. هر اقدامی در جهت تمرین نیکی و واجبات مشروط به اینکه خلاف حکم شرع نباشد و بیم ضرر و زیان به بدن نباشد و فرد با انجام این مستحب از واجبات باز نماند، پسندیده است. كودكان براي روزه‌هاي كله‌گنجشكي بهتر است سحری مشابه صبحانه کامل داشته باشند و به‌موقع برای سحری برخیزند تا بتوانند مایعات کافی هم مصرف کنند.
روزه‌داری در بچه‌های چاق
کودکان چاق دو دسته‌اند؛ در برخی از این کودکان نوسان قندخون بالاست و با کمترین افت دچار گرسنگي و ضعف شدید مي‌شوند و به‌همین دلیل چاق شده‌اند چون بدن به دلایل فیزیولوژیک تحمل گرسنگی ندارد. ولی برخی کودکان چاق مشکلی از نظر نوسان قندخون و افت قندخون ندارند. در این کودکان روزه‌داری مانند بزرگسالان است. دسته اول باید غذاهایی مصرف كنند که باعث ثبات بیشتر قند خون می‌شود مانند سحری که در آن حبوبات و تخم‌مرغ و پروتئین نسبت به قند و نشاسته بیشتر باشد.
هرقدر قند بیشتری مصرف شود باعث تشدید افت قندخون می‌شود، زيرا در چند دقیقه اول قندخون بالا می‌رود و در پاسخ به بالا رفتن قندخون، هورمون انسولین ترشح می‌شود که به یکباره باعث افت شدید قندخون می‌شود. معمولا 50تا 60گرم مواد قندي براي تحمل روزهای روزه‌داری پیشنهاد مي‌شود. اين شامل مصرف زولبيا و باميه نيز مي‌شود. بايد توجه داشت مصرف آن بيشتر از 100گرم در روز نباشد.
